Onderzoek naar ondertekeningen

Een eerste mooie toepassing van de techniek is het onderzoek naar ondertekeningen. IRR laat toe om onder de verflagen te kijken, naar de eerste tekening die de schilder maakte voor hij de verf aanbracht.

Infraroodlicht is grotendeels onzichtbaar voor het menselijke oog en dringt dieper door sommige materialen dan gewoon licht. De stralen gaan door de verflagen van het schilderij en worden gereflecteerd door een witte grondlaag. Een speciale camera kan die gereflecteerde stralen detecteren, want ze zijn wit op het beeld, het zogenaamde ‘infraroodreflectogram’.
Koolstofhoudend materiaal, zoals potlood of houtskool, absorbeert infraroodstralen. Die zones zijn daardoor donker op het ‘infraroodreflectogram’.

De meeste schilders uit de 15e en 16e eeuw maakten voorbereidende tekeningen op een met een witte grondlaag geprepareerd paneel of doek. Daardoor zijn de werken uit deze periode vaak goed te onderzoeken met infraroodreflectografie.

De resultaten kunnen een beeld vormen van hoe de kunstenaar te werk ging. Je kunt bijvoorbeeld zien hoe zijn tekenstijl er uitziet, of hij wijzigingen of correcties aanbracht, of hij hulpmiddelen gebruikte, zoals perspectieflijnen of sjablonen.

Inzicht in de verflagen

Infraroodreflectografie geeft ook informatie over de verflagen. Verschillende pigmenten of verfsoorten reageren immers anders op infraroodstralen, door ze in meerdere of mindere mate te absorberen of reflecteren. Ook gerestaureerde zones zijn op die manier vaak duidelijk te zien.

Doel van het onderzoek

De techniek wordt binnen het onderzoekscentrum ingezet om de eigen collectie onder de loep te nemen, ter voorbereiding van een expo of een restauratie, maar ook voor systematische documentatie.

De verzamelde kennis wordt bovendien ten dienste gesteld van (inter)nationale partners. Enerzijds voert het Vlaams onderzoekscentrum voor de kunst in de Bourgondische Nederlanden onderzoek uit voor externen of faciliteert ze de externe onderzoekers binnen Musea Brugge. Anderzijds draagt ze actief bij tot externe kunsthistorische onderzoeksprojecten, zoals bijvoorbeeld het VERONA-project van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK/IRPA).