Wie in het 17de- en 18de-eeuwse Brugge goede zaken doet, laat dat graag zien. Niet alleen oude adellijke families, maar ook welstellende handelaars en ambachtslui richten hun woningen luxueus in. Ze volgen de Europese mode, vooral aangegeven door het Franse hof, en kopen gretig allerhande nieuwigheden.

Stijl en toon worden lichter, frivoler en een tikje exotischer. In de 17de eeuw hangen er nog strenge stillevens aan de muur, maar in de 18de eeuw brengen fris geschilderde buitentaferelen de wereld in huis. Meubels krijgen meer vloeiende lijnen. Op tafel verschijnen pronkstukken in uitbundig versierd zilver en porselein. En natuurlijk hebben modieuze nieuwigheden zoals koffie, thee en chocolade elk een eigen kan nodig...

In deze zaal maak je kennis met de verfijnde leefcultuur van welgestelde Brugse burgers. We beginnen met een schilderij waarop tien personen staan: drie mannen en zeven vrouwen van verschillende leeftijden. Het gaat om een olieverf op doek uit 1778 van ongeveer 60 cm bij één meter. Het tafereel speelt zich binnenshuis af.

We kijken binnen in het drukbevolkte salon van de familie Veranneman-De Massiet. Het is vijf voor vier, zegt de 17de-eeuwse klok rechts. Een bediende brengt alvast het vieruurtje, klokvast. De heer des huizes leidt een priester binnen. Mijnheer heeft een prachtige wandelstok met een mooi versierde knop! Misschien moet er iets worden besproken? Zou het een huwelijk van een van de dochters kunnen zijn?

Mevrouw is bezig met het linnen, en de rest van het gezelschap is aan het borduren en verstellen. Misschien zijn het haar dochters, of andere familieleden. Dat weten we niet zeker. Ze dragen allemaal een jurk in een andere kleur. De kleren van de vrouwen én de mannen zijn met prachtige kant versierd.

Zo gaat het dagelijkse leven bij de elite in Brugge, en ook elders, er in de 18de eeuw aan toe. Burgers imiteren daarbij de lifestyle van de adel. En die bootst dan weer gretig de stijl van het Franse koninklijke hof na.

In deze zaal ontdek je voorwerpen die zó uit het schilderij kunnen komen. Ze zijn onder meer gemaakt door Brugse ambachtslui. In de vorige zaal maakte je al kennis met hun vakmanschap. In de volgende zaal ontdek je meer over de kant op de kledij.

We nodigen je ook graag uit om plaats te nemen in de salonzetel, hier voor je. Daar kun je je ontspannen zoals ook deze burgers zich thuis ontspanden: met speelkaarten, andere spelletjes, én met roddelblaadjes, of het nieuws van de dag. De blaadjes liggen los op de tafel of op de zetel. De speelkaarten en andere attributen zijn onder het glazen tafelblad uitgestald. Wat verderop in deze zaal staat een spinet, een instrument uit de familie van de klavecimbel, uit 1591.

Op dit schilderij lijkt het alsof je door een raam kijkt naar een zonnige tuin onder een blauwe, wat bewolkte hemel. Met schilderijen als dit brengen burgers in de 18de eeuw als het ware de zonnige buiten in hun salons binnen. En hun trotse stad. Op de achtergrond pronkt de Brugse skyline, met drie torens: die van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, het belfort en de toren van de Sint-Salvatorskerk. Niet ver van de linkerrand van het schilderij, naast de Onze-Lieve-Vrouwekerk, vind je dit eigenste museum, mét z’n torentje. Rechts, achter een haag, bloeit de boomgaard van de Eeckhoutabdij. Daar staat nu het Groeningemuseum, Brugges museum voor schone kunsten. Op de voorgrond zijn mensen in de weer in een groentetuin.

Maar dé blikvanger is de privésiertuin in het midden van het doek, die deels in de schaduw ligt. Mensen zijn er aan het kuieren. Het is een prachtig voorbeeld van een tuin in Franse stijl: met rechthoekige parterres, monumentjes, symmetrisch aangelegde grasperken, bloembedden, lage fruitbomen… We kennen ook de eigenaars: dit is de tuin van het Brugse raadslid François Willaeys en zijn vrouw Anne-Thérèse Vleys, zoals die er in 1759 uitzag.

Het schilderij is gemaakt door Jan Anton Garemijn, die ook het Vieruurtje geschilderd heeft, dat hiervoor (onder nummer 33) aan bod is gekomen. Ook dit is een olieverf op doek en het werk is bijna één meter breed en 1 meter 80 hoog.

Ook dit grote wandtapijt brengt ons naar de 17de en 18de eeuw. De belangstelling voor wetenschappen neemt dan zienderogen toe. Het tapijt behoort tot een reeks van zeven tapijten over de zogenaamde Vrije Kunsten, met onder meer wiskunde, muziek, grammatica én ook de wetenschap die hier wordt voorgesteld, de astronomie. Een ander wandtapijt uit de reeks hangt in de hal van het museum, boven de ingang naar de eerste zaal. Het tapijt waar je nu voor staat is gemaakt van wol en zijde en is bijna vier meter hoog en ruim drie meter breed.

Centraal op het tapijt staat een vrouwenfiguur met vleugels in een ruim vallend gewaad. Aan haar voeten zit een man met naast hem een kind. De boorden van het tapijt suggereren overvloed en rijkdom met hun fruit- en bloemmotieven. Maar wat betekent het nu allemaal? De Latijnse tekst maakt ons wijzer. Er staat: ‘Door de hemel te bestuderen, leert zij ons de aarde en de zee te doorploegen.’ En ‘zij’, dat is de gevleugelde vrouw met een sterrenkrans om haar hoofd en een scepter in haar linkerhand. Met haar andere hand wijst ze een hemelglobe aan.

Deze vrouw is de verpersoonlijking van de Astronomie, de sterrenkunde, ook een van de zeven vrije kunsten. Aan de hemel trekt de Grieks-Romeinse god Apollo voorbij in zijn zonnewagen. Zo komt de klassieke mythologie binnen in een kunstwerk dat de lof zingt van de wetenschap. Ook dat is typisch voor de 17de en 18de eeuw.

Aan tafel! Zouden we bijna durven zeggen. Hier ontdek je hoe in de jaren 1600 en 1700 bij welgestelde burgers de tafel wordt gedekt. Door hun bedienden, uiteraard. Je staat nu voor een grote tafel waarop een wit tafellaken ligt. Op de tafel staan twee glazen constructies. Ze hebben de vorm van een afgetopte piramide. Onder het glas is de tafel gedekt.

Eerst keren we even terug in de tijd, naar de jaren 1500: in die tijd eten mensen uit houten of aardewerken kommetjes of uit tinnen borden, en gebruiken ze een lepel en meestal ook een mes. Twee eeuwen later is er veel veranderd.

In de 17de eeuw ontstaan nieuwe gewoontes. Iedereen krijgt een eigen bord. In aardewerk, tin, porselein of zilver. Dat hangt af van je rijkdom en van de gelegenheid. Op je bord schep je je portie en eet je hoe langer hoe meer met vork, lepel en mes. Er staan op tafel ook meer glazen. Op de tafels, ook hier in Brugge, zie je dat de wereld groter wordt. Er verschijnen meer en meer exotische stoffen en voorwerpen, zoals ingevoerd porselein en Venetiaans glas. De adel geeft het voorbeeld en welgestelde burgers volgen dat.

In de 18de eeuw krijgt alles nog meer een vaste plaats en breiden serviezen en bestekken zich uit. Denk aan dessertvorkjes, botermesjes, vismessen, soepterrines enzovoort. Alles past ook mooi bij elkaar. Die evolutie vindt plaats onder invloed van de Franse tafeletiquette.