Rik Wouters is een pionier van de moderne kunst. Hij was opgeleid als beeldhouwer, maar verkoos al snel het schilderen en tekenen. Hij evolueerde van impressionisme naar een vorm van fauvisme, gekenmerkt door intense kleuren, sterke vereenvoudigingen en een losse, instinctmatige toets.

Edgard Tytgat en Jean Brusselmans behoorden vóór de Eerste Wereldoorlog tot de vriendenkring van Rik Wouters. Aanvankelijk door hem beïnvloed, ontwikkelden ze vanaf de jaren 1920 een eigen vormentaal.

Zo kreeg het werk van Edgard Tytgat een uitgesproken lineair en naïef karakter. Hij haalde zijn inspiratie uit het dagelijks leven, de wereld van circussen en kermissen, folklore en erotisch getinte oosterse sprookjes, die hij met bizarre fantasieën vermengde.

Jean Brusselmans bouwde, wars van elke kunststroming, aan een eigenzinnig oeuvre. Hij ontwikkelde een synthetische stijl waarin elke vorm wordt vereenvoudigd. De compositie is evenwichtig en doordacht opgebouwd. Heel zijn leven bleef hij trouw aan enkele thema’s: landschappen, marines, stillevens en portretten.

Foto's © artinflanders.be

Tytgats eigenzinnige expressionisme doet naïef aan en heeft vaak een erotische inslag. Zoals deze bizarre scène, geïnspireerd door de sprookjes van duizend-en-één-nacht. ‘Amour et bonté’ (‘Liefde en goedheid’) lezen we op de wapperende banderol. Dat moet ironie zijn want we zien een ruiter met kromzwaard, een zwarte helper en twee geketende slavinnen, gadegeslagen door een verschrikte vrouw. Net als bij een droom laten we dit tafereel open voor interpretatie.

De Brusselaar Edgard Tytgat bracht zijn kinderjaren in Brugge door. Als kunstenaar schiep hij een heel eigen wereld met taferelen uit het dagelijks leven, de wereld van circussen en kermissen, folklore, sprookjes… Zijn expressionisme is bijzonder eigenzinnig, met ogenschijnlijk naïeve trekjes. En vaak met een erotische inslag.

Het bizarre tafereel dat we hier zien is geïnspireerd door de oosterse sprookjes van duizend-en-één-nacht. ‘Amour et bonté’ zegt de wapperende banderol, ‘Liefde en goedheid’. Dat moet ironie zijn. Want we zien een ruiter met een kromzwaard, een geketende en naakte slavin, en een zwarte helper. Achter hen ligt een deels ingepakte, geboeide vrouw. En rechts bedekt een vrouw haar oren bij het zien van de scène voor haar. Links achteraan speelt zich in een tentachtige constructie een bedscène af. Is dat een droom van een van de personages?

Bizar, erotisch, fantasierijk, in een stijl die naïef aandoet: het zijn woorden die bij veel werken van Tytgat passen.

Rik Wouters brengt in dit fauvistische portret intense kleuren aan met vlugge penseelstreken. Door delen van het doek onbeschilderd te laten wou hij het licht vangen. Gabriëlle Giroux en haar echtgenoot Georges hadden in Brussel een modezaak en een galerie. Ze bewonderden Wouters werk en boden hem een contract-met-maandloon aan en organiseerden in 1914 een solotentoonstelling met zijn werk.

Graag stellen we u voor aan mevrouw Gabriëlle Giroux, echtgenote van Georges Giroux. Dit Franse echtpaar runt in Brussel een modezaak en een galerie, en bewondert het werk van de Mechels-Brusselse beeldhouwer en schilder Rik Wouters. In 1912, het jaar waarin dit portret wordt geschilderd, bieden ze hem een contract-met-maandloon aan, waardoor de 30-jarige Wouters eindelijk financiële rust krijgt. Dat is op dat moment ongezien in de Belgische kunst.

Zoals in zijn hele oeuvre probeert Wouters het licht op zijn doek te vangen: dat doet hij door zinderende, intense en contrastrijke kleuren te gebruiken. Door zijn vlugge, nerveuze penseelstreken. Door de olieverf te mengen met terpentijn. Én ook door delen van het doek onbeschilderd te laten. Dát had Rik Wouters in Parijs bij Paul Cézanne gezien. Het resultaat is een prachtig voorbeeld van Wouters’ fauvistische kunst.

In 1914 organiseren de Giroux’ een solotentoonstelling met werk van Rik Wouters. Dat wordt een groot succes. Maar in datzelfde jaar breekt de Eerste Wereldoorlog uit en twee jaar later sterft Rik Wouters in Amsterdam aan kanker. Hij is dan 33.

Wouters was als schilder autodidact, maar academisch opgeleid als beeldhouwer. Dit meer dan levensgrote beeld stelt Nel voor, zijn vrouw en levenslange muze. Ze is in gedachten verzonken weergegeven in alledaagse kledij en met gekruiste armen. Het originele gipsmodel waarnaar na Wouters’ dood 12 exemplaren in brons werden gegoten wordt in Brussel bewaard.

Gekleed in een opvallende zwart-wit geblokte jurk zit de vrouw van de schilder te lezen in een huiselijk interieur. Brusselmans liet zich wel vaker inspireren door zijn directe omgeving en veel objecten duiken telkens weer op in zijn werk: de schelphoorn, de buste, een kopie van Michelangelo’s Stervende slaaf. Hij ordende vlakken, lijnen, vormen, structuren, schema’s en kleuren tot een uitgebalanceerd geheel.

We kijken naar een groot stilleven, al verwacht je in dat genre geen menselijke figuur. Het is Marie-Léonie Frisch die hier in een huiselijk interieur zit te lezen, de vrouw van schilder Jean Brusselmans. Ze draagt een opvallende zwart-witte blokjesjurk.

Jean Brusselmans liet zich vaak door zijn directe omgeving inspireren, zoals hier. Veel objecten komen elders in zijn werk terug, waaronder de schelphoorn op het tafeltje en de buste, een kopie van Michelangelo’s Stervende slaaf. Ook zijn Marie is eigenlijk een object, om het zo te zeggen.

In stillevens is de compositie erg belangrijk. Ook hier. Alles is zorgvuldig geordend, in een uitgebalanceerd geheel. Het doet bijna schematisch aan. Vlakken, lijnen, vormen, structuren, schema’s, kleuren: dat interesseert Brusselmans. Emoties veel minder. Bij veel van zijn tijdgenoten-expressionisten maken die wél mee de kern van de schilderszaak uit. De eigenzinnige Brusselmans wilde dan ook niet tot dat expressionisme worden gerekend.

Het gezin Brusselmans leefde vaak in armoede. Veel verkocht Jean Brusselmans niet. Een van de weinige verzamelaars was de Kortrijkse industrieel Tony Herbert. Uit zijn collectie verwierf het museum veel van de topwerken uit de deelcollectie ‘Vlaams expressionisme’.

Over de verwerving van onze collectie 20ste-eeuwse kunst verneemt u meer als u op de groene knop drukt. Dit commentaar boden we u eerder al eens aan.